Büyük Timur İmparatorluğu

Büyük Timur İmparatorluğu

1370 ile 1507 yılları arasında hüküm süren sınırları Orta Asya'dan İzmir'e uzanmış olan İtil Türk devletidir. 1507'de Akkoyunlular'la ve Karakoyunlular'la mücadele neticesinde zayıflamaları ve Özbeklerin istilasına uğraması sonucu yıkılmıştır.

Timur 1370-1405 yılları arasında yaptığı seferlerle Harezm Doğu Türkistan İran Azerbaycan Hindistan Delhi Sultanlığı Irak Suriye Altın Orda Devleti ve Osmanlı Devleti'nin de içinde bulunduğu muazzam büyüklükteki Topraklara hâkim olmuştur. Onun fetihleri sonuçları açısından Türk Tarihi'ni derinden etkilemiştir. Meselâ Altınorda Hanı Toktamış üzerine düzenlediği seferler (1391) Altınorda Devleti'nin çöküşüne ve yerine bölge hanlıklarının kurulmasına sebep olurken Moskova Knezleri'nin güçlenmesini de beraberinde getirmiştir. Böylece XVI. yüzyıldan itibaren Rusya'nın Kafkaslar ve Deşt-i Kıpçak'a doğru yayılması söz konusu olacaktır.

Timur Han 1401'e kadar yapılan dört seferle Irak ve Güney Anadolu 1398-1399 seferleriyle Hindistan Delhi Sultanlığı'nı 1401-1402'de Suriye'yi fethetti. Nihayet 1402'de yapılan Ankara Savaşı'nda Osmanlı Devleti'ni de mağlup ederek itaat Altına aldı.

Timur'un Türkistan'a hâkimiyeti Özbek Kazak ve Türkmenlerin günümüze kadar ulaşacak olan tarihlerinin de nirengi noktasını teşkil eder. 1398-1399'da Hindistan Delhi Sultanlığı'na düzenlediği sefer de bölgedeki siyasî ve kültürel yapının değişmesine sebep olmuştur. Ancak Timur'un 1399'da yedi yıl süren Anadolu Seferi'ne çıkıp 1402 Ankara Savaşı ile Yıldırım Bayezıd'ı yenip Anadolu'yu ele geçirmesi Osmanlı tarihinde unutulmaz bir yer tutar. Ülkesindeki karışıklıklar sebebiyle Anadolu'da fazla kalamayan Timur Çin seferine giderken yolda hastalanarak ölmüştür. (1405)

Timur'un ölümünden hemen sonra devlet oğlu ve torunları arasında paylaşılmıştır. Buna göre; Torunu Muhammed başkent Semerkant'ta tahta çıkarken diğer torunları Pir Muhammed ile İskender İran'da 3. oğlu Miranşah Bağdat ve Azerbaycan'da en küçük oğlu Şahruh ise Horasan'da yerleşmişlerdir.

Şahruh Maveraünnehir bölgesini de ele geçirerek Herat şehri merkez olmak üzere devletini kurdu. Ardından İran ve Azerbaycan'ı da hâkimiyetine alan Şahruh dönemi (1407-1447) Türkistan'da parlak bir kültür hayatının başlangıcı olmuştur. Şahruh'un ölümü üzerine tahta büyük bir alim ve astronom olan oğlu Uluğ Beğ geçti. Onun iki yıllık saltanatı mücadeleler içinde geçmiş ve oğlu tarafından öldürülünce ülke dahilinde büyük karışıklıklar çıkmıştır.

Miranşah'ın torunu Ebu Said'in Akkoyunlu Uzun Hasan'a yenilmesiyle (1469) Horasan'ın batısında kalan bütün Topraklar Akkoyunluların eline geçti. Timurlulardan yalnız Hüseyin Baykara (1469-1506) Horasan'da tutunabilmiştir. Başkenti Herat Türk tarihinde sayılı kültür merkezlerinden biri oldu. Ünlü Türk şair ve ilim adamı Ali Şir Nevai burada yetişmiştir. Baykara'nın oğlu Bediüzzaman'ın hükümdarlığı zamanında Özbek hükümdarı Şeybani Muhammed Han'ın başkent Herat'ı ele geçirmesi (1507) Timurluların sonu oldu. Timurlulardan Babür Türkistan'da başarılı olamayınca Hindistan'a giderek 1519'da Türk-Hint İmparatorluğu'nu kurmuştur.

Tarihteki büyük Türk devletleri
Büyük Hun İmparatorluğu | Batı Hun İmparatorluğu | Avrupa Hun İmparatorluğu | Ak Hun İmparatorluğu | Göktürk Kağanlığı | Avar İmparatorluğu | Hazar İmparatorluğu | Uygur Devleti | Karahanlı Devleti | Gazne Devleti | Büyük Selçuklu Devleti | Harzemşahlar | Altın Orda Devleti | Osmanlı İmparatorluğu | Büyük Timur İmparatorluğu | Babür İmparatorluğu